ANA TILIM - QALQANÍM
1.03K subscribers
1.79K photos
219 videos
72 files
246 links
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim telegram kanalı menen @qara_qalpaq_tili toparınıń dawamı - @ana_tilim_qalqanim
Download Telegram
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги



🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!



📌 SARSAŃKESEK
a) aqılınan, huwıshınan ayrılıw, áweresi shıǵıw; b) adamlarǵa, xalıqqa kesekletip urdırıw.



🔰 SINONIMLERI

🔸 SALDAR
🔹 HAYRAN
🔸 ÁWERE
🔹 SERGIZDAN




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги



🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


🔰 Aǵa ólse jeńge muraz, ata ólse sawıtı muraz (naqıl).



📌
MURAZ at. Miyras, atadan balaǵa qalatuǵın nárse, atadan qalǵan mal-múlk.


📌 SAWÍT at. Batırlardıń denesinen oq ótpes ushın temirden islengen yaki polat sımnan toqılǵan kiyim.
⚡️ Qara shashım besten tallap túyeyin,
Atam bergen aq sawıttı kiyeyin ("Qirq qız").




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги
#Қарақалпақ_тили_синонимлериниң_қысқаша_сөзлиги


🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!



📌
ǴAYRAT at. Kúsh, qarıw, jiger, dárman.



🔰 SINONIMLERI

🔸 KÚSH
🔹 QUWAT
🔸 DÁRMAN
🔹 HAL
🔸 ǴAYRAT
🔹 MÁDET




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги



🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!



📌
SHIDDET at.

1. Ókpe, giyne.
⚡️ Kewilge shiddet almawǵa,
Bir-birewge óldenshe ("Qanshayım").

2. Gúdik, sumlıq, girbiń.




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!



📌
KEMSALÍYQA kel. Kewilsiz, nemquraydı, ruwxsız, keyipsiz,
ıqlassız.

📌 KEMSALÍYQALAW
r. Kewilsizlew, nemquraydılaw, keyipsizlew, ıqlassızlaw.

📌 KEMSALÍYQALÍQ at. Kewilsizlik, nemquraydılıq, ruwxsızlıq, keyipsizlik, ıqlassızlıq.




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌 DÁŃGIL at. Awıs. 1. Dım, hesh nárse.

⚡️
Atlınıń nesiybesi altaw, eshekliniki ekew, jayawǵa dáńgil de joq (naqıl).



📌 DÁŃGIL at. Awıs. 2. Túyme, qońıraw.

⚡️ Birew edi dáńgilim, ekew boldı sháńgilim (naqıl).





══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги
#Қарақалпақ_тили_синонимлериниң_қысқаша_сөзлиги



🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


🔰 SINONIM SÓZLER


📌
TAZA kel. Kirsiz, kiri joq.

📌 AZADA
kel. Tazalıqlı
, taq-tuynaqtay, duwpiyaz.

📌 DUWPIYAZ kel. Taza, azada.



🔰 ANTONIMI

📌 PATAS kel. Kir.

📌 NAS kel. Dene tazalıǵına, ústi-basına, úy ishine salaq qaraytuǵın, patas.
⚡️ Iship xalıqlardıń ne sıylı asın,
Aralap ellerdiń bálentin-pásin,
Qız benen jigittıń azada-nasın,
Otırıspada tanıp keldim, ballarım (Berdaq).



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#gónergen_sózler
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги
#Қарақалпақ_тилиниң_диалектологиялық_сөзлиги



🔔 ESAPLÍQ SÓZLER


📌 ONSERI san. Batpannıń tórtten biri, awırlıq ólshem 10 kg. salmaqqa teń.

📌 AǴARÍ san. Awırlıq ólshemi, funtqa (qadaq) yamasa shama menen 67 gr. ǵa teń.

📌 QÍRQAǴARÍ san. Awırlıq ólshemi, 5 kg.




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
QTTS. 4 tomliq. 1-tom (1982).djvu
26.3 MB
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🛎 Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги


⚡️ I том

⚡️ A — B

⚡️"Қарақалпақстан" баспасы, 1982

⚡️ Дүзиўшилер:
Р.Есемуратова – (А – Ә),
М.Қәлендеров – ( Б)
М.Қәлендеров, Р.Жапақова – ( В )



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
QTTS. 4 tomlıq. 2-tom (1984).djvu
13.1 MB
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🛎 Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги


⚡️ II том

⚡️ Г — К

⚡️"Қарақалпақстан" баспасы, 1984

⚡️ Дүзиўшилер:
А.Турабаев — ( Г - Ғ - Д - Ж )
М.Қәлендеров — ( Е - Ё - К)
У.Ембергенов — ( З )
К.Давлетбаев — ( И - Й )



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
QTTS. 4 tomlıq. 3-tom (1988).djvu
15.6 MB
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🛎 Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги


⚡️ III том

⚡️ К — Н

⚡️"Қарақалпақстан" баспасы, 1984

⚡️ Дүзиўшилер:
М.Қәлендеров — ( К (көйлек – күшсизлик) — Л )
А.Қыдырбаев — ( Қ – қараңғылық )
Д.Сайпов — ( қараңлаў – қозақ )
У.Ембергенов — ( З )
Р.Есемуратова — ( М - минбелеў )
А.Турабаев — ( минбер – мыяўлаў )
Б.Бекетов — ( Н )



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
QTTS. 4 tomlıq. 4 tomliq. 4-tom (1992).djvu
32.6 MB
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🛎 Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги


⚡️ IV том

⚡️ О — Я

⚡️"Қарақалпақстан" баспасы, 1992

⚡️ Дүзиўшилер:
К.Дәўлетбаев – О , Ө , П – С
Р.Есемуратова — Р
А.Қыдырбаев — Т
Б.Бекетов — Ы
Д.Сайдов — Ш
А.Турабаев — Э
У.Ембергенов — Х – Ҳ – У – Ү - Ў
М.Қәлендеров — Р
Н.Жапақова – Ф – Ю – Я
М.Қәлендеров — Ц – Ч – Щ




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги

🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌 GÚMPILDEK I at. Balıqtı awǵa, náretege qarap quwatuǵın, aydaytuǵın qural.

📌 GÚMPILDEK II
kel.
🔸 1. Maqtanshaq, pańqıldaq, jeńiltek, ushqalaq. Elmurattıń qayda júrse de gúmpildep sóylep otırǵanın kóreseń.
🔸 2. Astında kómigi bar bos jer. Uranıń ústi ayaq bassań gúmpildep turadı.


📌 KÓŃGELEW
f. Jalǵastırıw, baylastırıw, qurastırıw, tutastırıw. Skladtaǵı góne-kóksi torlardı ǵarrı, kempirler kóńgelep atır (K.Sultanov).



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌
QÁHÁT kel. Qımbat, qádirli, jetispew.

📌 BAQÍL kel. Sıqmar, qızǵanshaq, sútxor, qıtımır, ashkóz, sarań, qattı, búris.

📌 DÁLI kel. Saqıy, tókpe, yoshlı.

📌 ǴOSHSHAQ kel. Shadlı, kewilli, yoshlı.

📌 HÚR kel. Musılman mifologiyası boyınsha jánnettegi sulıw qız, gózzal, sulıw.

📌 ZALÍM kel. Jawız, rehimsiz;

📌 ZULÍM kel. Zalım, miyrimsiz. Ekewi sinonim sózler. Usı mánini beretuǵın sinonim frazeologizmler: 1). tas bawır; 2). júregi qara; 3). qılıshınan qan tamǵan.



═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıńız👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌 DIZGIN at. Júwendegi suwlıqqa bekitilgen, uslap otıratuǵın jip yamasa uzınsha qayıs.

⚡️ Múshirip dizgindi qayta tartıp, kekshiyip qalsha qattı da qaldı (K.Sultanov).



🔰 DIZGIN sózi menen keletuǵın frazeologizmler


🔸 DIZGININ TARTÍW - a) tártipke shaqırıw, jónge salıw; b) irkiw, toqtatıw.

🔹 DIZGININ BERMEDI - boysınbadı, kónbedi.

🔸 DIZGININ BOSATTÍ - erk berdi.

🔹 DIZGININ QOLÍNA ALDÍ -biyledi, basqardı.

🔸 DIZGININ TARTTÍ - tártipke shaqırdı, erkine jibermedi.



═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıńız👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌
GIRSHIKSIZ kel. Tap-taza, appaq, hesh qosındısı joq.


📌 KIRSHIK (yamasa girshik) - kir, daq.

📌 KIRSHIKSIZ kel. 1. Taza; Kirsiz, daqsız. 2. (awıspalı) Taza, pák hadal.

⚡️ Kewli kirshiksiz - pák júrekli, hadal.
⚡️ girshiksiz sezim - taza, pák sezim.




═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıńız👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALÍŃ!



📌 ÁTIYAJ ráwish. Pákize, qolaylı, jaqsı, puqta, tártipli.

⚡️ Yaǵnıy iske saldı bilgen ónerin,
Mine, dım átiyaj boldı bul jeriń. (I.Yusupov)




══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALÍŃ!


📌 PISKEK at. Gúbiniń, shelektiń ishine suǵıp súmbeleytuǵın uzın saplı etip bası atanaqsha aǵash qaǵılıp islengen xojalıq buyımı.

⚡️ Oyǵa batıp kiyatırǵan Ájiniyaz piskek penen atlawdıń shúbirlegen sesti qulaǵına tiygen waqta ǵana óz úyine kelip qalǵanın sezdi (J. Aymurzaev).



📌 ATLAW at. Ayran atlaytuǵın, aǵashtan arnap soǵılǵan zat, predmet.

⚡️ Atlawdı ala juwırıp edi, ana hayal shaqalaqlap kúlip jiberdi (K.Sultanov).



📌 AYRAN ATLAW f. Aǵashtan arnap soǵılǵan zat penen qatıqtı pisip, mayın alıw.


📌 GÚBI at. Qatıqtı pisip ayranǵa aynaldırıp mayın alıw ushın arnalǵan, uzınlıǵı bir metrdey cilindr formasındaǵı aǵashtan islengen ıdıs.

⚡️ Anası Nurjamal gúbi pisip, Áysánem ayran atlap atır eken (K.Sultanov).



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALÍŃ!



📌 SHEYIT at. Din.s.

1. Islam dini jolında qurban bolǵan adam.

⚡️ Ólseń sheyit bolasań,
Óltirgen qazı boladı («Er Ziywar»).


2. Birewdiń qolında ólgen ólik.

⚡️Tolı jurtqa dárkar edi,
Sheyit óldi Ernazar biy (Berdaq).




══════❁✿ ❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Қарақалпақ_тилиниң_түсиндирме_сөзлиги


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALÍŃ!


📌 QURBAN
at.
1. Din.s. Quday jolına beriletuǵın nıyaz, názir, sadaqa.

⚡️ Shayıw-temekisi, qantıw-nabatı,
Qurban aytıń alım ushın hár iske (Ájiniyaz).

2. Awıs. Qaza, ólim. QURBAN BOLÍW – óliw, ólip ketiw, qazalanıw.

⚡️ Gedeyler húkimetin ornatıw ushın qansha adam qurban boldı (K.Sultanov).

🔰

⚡️ SHEYIT [ < shahiydun «sawashta qazalanǵan adam»; «jábirlengen adam; qurban bolǵan adam»] – islam dini jolında hám basqa jaǵdaylarda qurban bolǵan adam.

⚡️ Qurban [ < qurbanun «qurban»; «dám tatıw»] – quday jolına beriletuǵın sadaqa; qurbanlıq «quday jolına arnalıp soyılatuǵın mal»; qurban boldı «qazalandı, óldi».

✍️ Қ.Пахратдинов, А.Өтемисов.
Қарақалпақ тилиндеги шығысы арабша сɵзлер. Нɵкис «Қарақалпақстан», 2015, 22-бет



══════❁✿ ❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim