ANA TILIM - QALQANÍM
1.17K subscribers
1.79K photos
219 videos
72 files
245 links
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim telegram kanalı menen @qara_qalpaq_tili toparınıń dawamı - @ana_tilim_qalqanim
Download Telegram
​​​​​​​​#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi

☝️
Qaraqalpaq tilinde bas kiyim atamaları. 4-san

📖"
Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi"nen


📌 BÓRIK atlıq. Hár túrli teriden tigilgen bass kiyim, malaqay, tumaq, qurash, telpek, degeley. Qundız bórik basında, Qarındası qasında, Kiyatır eken arıslan (Qırq qız). Jarqınbay inisi bul da qasında, Qundızdan qara bórik basında (Berdaq). ... basında qamqa bórik, ayaǵında altın gewish mási kiygen bir báybetshe arbasın toqtattı, ... (QQ. x. e.).

📌 PAPAQ atlıq. Hár túrli terilerden hám basqa da sonday nárselerden tigilgen bas kiyim.

📌 QALPAQ atlıq. Hár túrli formada keletuǵın, kóbinese jazda kiyiletuǵın bas kiyim.

📌 QALPAQSHA atlıq. Qalpaqtıń kishkene túri, kishkene qalpaq.

☝️Qaraqalpaq tilinde bulardan basqa jáne qanday bas kiyim atamaların bilesiz?

Degeley, malaqay, qulaqshın, tumaq, shógirme, telpek, qurash, soppas, toppı, taqıya, bórik, papaq, qalpaq, qalpaqsha ... Sózlerdi dawam etiń, súwreti hám túsindirmesin usı posttıń tómeninde berilgen kommentariyge jiberseńiz boladı.

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#etnonim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


💥 QÁNDEKLI ruwı haqqında



💥 1-derek:

⚡️ Bul ruw ańshılıq kásibi menen shuǵıllanǵan, ań, quslardı awlaw ushın qándek qazǵan, kiyikshi tiyresi kiyik awlawdan, qırq sadaq tiyresi ań awlaw quralı oq jaydı ańlatadı.

📘 Mambetov K. Qaraqalpaqlar shejiresi. Нөкис, 1995.


📌 QÁNDEK at.
🔸 1. Qazılıp ılay alınǵan shuqır.
🔹 2. Uzınınsha sozılǵan oypatlıq.




══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#qıs_ziyneti
#bilesiz_be
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


SÚWRETTE NENIŃ KÓRINISLERI BAR?


⚡️ Atamaların tómendegi kommentariyge jazıń.



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#qıs_ziyneti
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 23-SORAW:

QAR sózi qollanılatuǵın qanday
naqıl-maqallardı bilesiz?



⚡️ Juwaptı 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberiń.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#qıs_ziyneti
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 24-SORAW:

QAR sózi qollanılatuǵın qanday
frazeologizmlerdi bilesiz?




⚡️ Juwaptı 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberiń.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#qıs_ziyneti
#bilesiz_be
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


QARDÍŃ TÚRLERI QANDAY?



📌 QAR at. Suwıq kúnlerde, ásirese qısta jawatuǵın kristal sıyaqlı túrli formadaǵı aq túsli atmosferalıq jawın hám sonıń jer betin jawıp jatatuǵın jıyıntıǵı.


⚡️ JAPALAQ QAR — iri qar, jalpaq qar.

⚡️ AQSHA QAR — birinshi jawǵan qar, jańa jawǵan qar, dáslepki qar.

⚡️ QÍRPÍQ QAR — juqalap, maydalap jawǵan qar.

⚡️ ÚRGIN QAR — samal menen toplanǵan qalıń qar.



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#qıs_ziyneti
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 23-SORAW:

QAR sózi qollanılatuǵın qanday
naqıl-maqallardı bilesiz?


🔰 JUWAP:


❄️ Qalǵan iske qar jawar.

❄️ Qar jawdı dep quwanba,
Ayazı bolar sońınan.

❄️ Qıs dep aytpaw kerek,
Jerde qarı bolmasa,
Qız dep aytpaw kerek,
Xosh qılıq, nazı bolmasa.

❄️ Jawınlı kúni janbawırdan júrme,
Qarlı kúni qonıs izleme.

❄️ Qıstaǵı qar,
Jazdaǵı jamǵır,
Jerge jawǵan nur.

❄️ Qalawın tapsań qar janadı,
Súyewin tapsań suw janadı.


QOSÍMSHA:
❄️ Qardıń basın qar aladı,
Xannıń basın xan aladı.

❄️ Qar jawmaǵan tóbe joq,
Jaw shappaǵan xalıq joq.


⚡️
Bizge juwap jollaǵan Kamalatdin Romanovqa
óz minnetdarshılıǵımızdı bildiremız.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


🔔
SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!



📌 JOLAQ at. Jol-jol, ala bajaq, sızıq.

📌 JIYEK at
. Bir nárseniń aylana
dógeregi, ernegi.

📌 SÍZÍQ at
. Bir nársege túsken uzın jol, belgi, daq.



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 22-SORAW:

Súwrettegi
qaraqalpaq xalqınıń
qanday bezeniw buyımınıń kórinisi?



⚡️ Juwaptı 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberiń.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰
22-SORAW:

Súwrettegi qaraqalpaq xalqınıń
qanday bezeniw buyımınıń kórinisi?


🔰 JUWAP:


📌 AYSHÍQ at. Burınǵı waqıtlarda hayal-qızlardıń bezeniw ushın óńirine taǵatuǵın zatlardıń bir túri.
⚡️
Qubıljıtıp naǵıs oyǵan alqımdaǵı ayshıq súyek,
Súynementtey sawrı betke omırawdan tústi qulap (I.Yusupov)




⚡️ Bizge durıs juwap jollaǵan Azamatqa
óz minnetdarshılıǵımızdı bildiremız.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 25-SORAW:

Súwrette ne nárse? (Juwaptı tiykarlap jazıwıńız lazım)


⚡️ Juwaptı 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberiń.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 25-SORAW:

Súwrette ne nárse? (Juwaptı tiykarlap jazıwıńız lazım)



🔰 JUWAP:


⚡️
DUWLÍǴA (ózbekshe dubulǵa) — áskerlerdıń temirden islengen bas kiyimi. Suǵdlılar tayarlaǵan bul bas kiyimi Qıtay imperatorın hayran qaldırǵan. Keyin qıtaylılar suǵd temir qalpaǵınan úlgi alǵan. Ámir Temurdıń Kóksarayında dubulǵalar islengen. Xannıń ǵáziynexanasındaǵı dubulǵalar Peterburgqa alıp ketilgen.

⚡️
Qaraqalpaq dástanlarında DUWLÍǴA dep qollanıladı.



🔰 KELGEN JUWAPLAR:

🔸 Kamalatdin Ramanovtıń juwabı: Duwlıǵa - áskerlerdiń ertedegi bas kiyimi.

🔹 Dilbar Qurbanbaevanıń juwabı: Usmanlilar dáwirindegi áskerlerdiń dubılǵası — bas kiyimi.




⚡️ Bul boyınsha basqa da maǵlıwmatlar bolsa, 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberseńiz boladı.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 26-SORAW:

Súwrette qanday áskeriy kerek-jaraqlardıń túrleri bar? (Juwaptı tiykarlap jazıwıńız lazım)


⚡️ Juwaptı 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberiń.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#bilesiz_be?
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi



🔰 26-SORAW:

Súwrette qanday áskeriy kerek-jaraqlardıń túrleri bar? (Juwaptı tiykarlap jazıwıńız lazım)


🔰 JUWAP:


🛎 Súwrette áskeriy kerek-jaraqlardıń mınaday túrleri bar:


📌 DUWLÍǴA – áskerlerdiń temirden islengen bas kiyimi.

📌 SADAQ – oq atıw ushın iyilip islengen qural, oq jaydıń atı.

📌 JEBE – oq jaydıń oǵı.

📌 QALQAN – burınǵı waqıtta batırlardıń urısqanda aldına tutıp qollanatuǵın dóńgelek qorǵanıw quralı.


⚡️
Bizge juwap jollaǵan barlıq aǵzalarımızǵa óz minnetdarshılıǵımızdı bildiremız.


⚡️ Bul boyınsha basqa da maǵlıwmatlar bolsa, 📚
@ana_tilim_qalqanim kanalınıń tómendegi
kommentariyine jazıp jiberseńiz boladı.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


🛎 ÁSKERIY ATAMALAR

🔰
Qaraqalpaq xalıq dástanlarında qollanılǵan atamalar

📌 Azbıray – qural-sayman, qural-ásbap, kerek-jaraq
📌 Aq kirewke – batırlar kiyetuǵın sawıttıń túri.
📌 Balana kóz sawıt – mayda tesikli sawıt.
📌 Sawıt – temir xalqalardan toqılǵan ásker kiyimi.
📌 Daǵment – gúdarıdan gúmis jalatıp islengen qayıs, belbew.
📌 Kámar – belbew, qayıs.
📌 Er-abzal – attıń er-turmanı.
📌 Sadaq – oq jay.
📌 Oq jay – iyip islengen eski atıw quralı, sarıjay.
📌 Sadaq – oq atıw ushın iyilip islengen qural, oq jaydıń atı.
📌 Jebe – oq jaydıń oǵı.
📌 Qolamsa – oq salǵısh.
📌 Qozı jawırın oq – oq jay jebesiniń túri.
📌 Párlik – oq jay oǵınıń pár tutasqan jeri.
📌 Talma giris – serppeli oq jay jibi.
📌 Tıyqı – qılısh, almastıń júzi.
📌 Shápireste – qılıshtıń túri.
📌 Shámser – semser, qılısh.
📌 Balqan – qamshı.
📌 Shámshir – qılısh (semser)
📌 Duwlıǵa – áskerlerdiń temirden islengen bas kiyimi.
📌 Qalqan – burınǵı waqıtta batırlardıń urısqanda aldına tutıp qollanatuǵın dóńgelek qorǵanıw quralı.
📌 Sharayna – oq ótpew ushın tórt bólek metalldan ibarat, deneni qorǵaytuǵın sayman.



══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALÍŃ!


🔰 Ol eken xannıń inaǵı,
Bir jerden kelgen qonaǵı (Berdaq)


📌 INAQ at. Xiywa xanı dáwirindegi hákimshilik lawazımınıń atı.




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌 TUSAW I
at.
I. Kóliktiń alısqa uzap ketpewi ushın aldınǵı eki ayaǵına baylaytuǵın qayıs yamasa qısqa jip, arqan.
2. Awıs. Kesent, bóget, irkinish.
Tórkinine birotala keteyin dese, qolındaǵı eki jasar náreste qızı Jumagúldiń ayaǵına tusaw boldı («Ámiwdárya» j.).

📌 TUSAW II f. Kóliktiń alısqa jayılıp ketpewi ushın, aldıńǵı eki ayaǵın baylap qoyıw. Kiyatırǵan joldan biraz shetirekke shıǵıp, azmaz kóz ildirip dem alıw ushın atın tusadı da, Xalmurat qıysaya ketti

♦️ Tusawın kesiw — jas balanıń tez júrip ketiwi ushın birinshi qádem taslap júre baslaǵanda islenetuǵın ırım, hár túrli jip penen ayaqtı baylap kesiw.

⚡️ Ayaǵına tusaw salıw— a) óz erkinde bolmaw, qaraslı bolıw. b.) Awıs. Úyleniw, ayaqlanıw.


📌 TUSAWLAW
f. Kóliktiń aldınǵı eki ayaǵın tusaw jip penen baylaw.

📌 TUSAWLÍ
kel. I. Aldınǵı eki ayaǵı tusalǵan kólik. 2. Tusawı bar, tusawǵa iye, tusalǵan.

📌 TUSAWSÍZ
kel. Tusawı joq, tusawlanbaǵan.

📌 TUSAWShÍ
at. Ayaqqa tusaw salıwshı, baylawshı.

📌 TÍSAW
q. tusaw


══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALAYÍQ!


📌 ILAHIYDA (iláxiyda) r.

🔹 1. Táǵdirde, jazılǵanında, qudanıń hámiri menen.
🔸 2. Tosattan, ǵayıptan, allanıń hámiri menen.
🔹 3. Artıqmash, zıyat, birden-bir.


📌 BULAW II f. Kózden jas tógiw, aǵızıw, sel qılıw. Mısalı: Kóz jasın bulaw.


📌 TAWAP ETIW f.

🔸 1. Diniy orınǵa yamasa belgili diniy wákilge barıp túnew, tabınıw.
🔹 2. Awıs. Tájim etiw, bas iyiw, qádirlew.


📌 DÁS at.

🔹 1. Qol.
🔸 2. Jola, ret, mártebe.
🔹 3. Naǵız, tap, anıq.


══════❁✿❁═════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń!👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#gónergen_sózler
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi


🔔 SÓZLERDIŃ MÁNILERIN BILIP ALÍŃ!



📌 TUYANA kel. Tap-tuynaqtay, shaqqan.

📌 SOZAN at. Ushı topır iykemlew úlken iyneniń túri, bizdiń ornınan ótkeriwge arnalǵaniymek iyne.

📌 TÓBET at. Iyttıń kópegi, erkegi.




══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim
#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi

🔔 SÓZLERDI MÁNILERINE SÁYKES QOLLANÍWDÍ ÚYRENEYIK!



📌 BASALAY atlıq.
Tarını hám shigindi keptirip, kepegin ayırmastan tartıp pisirilgen suyıq bılamıq, jarma, bunnan nan da isleydi.

⚡️ Ishkeniń basalay bılamıq,
Bul isiń qalay shermende (Ótesh).



══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚
@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚
@qara_qalpaq_tili
📚
@ana_tilim_qalqanim